Gıda Katkı Maddeleri Nedir?
Gıda Katkı Maddeleri; Doğal olarak üretilen ya da sentetik olarak üretilen, normal olarak canlılar tarafından doğal olarak alınıp tüketilmeyen ondan ziyade kullanılan gıdanın kalitesini ve istenen özelliklerini daha da geliştirebilmek için gıda ürünlerine eklenen her hangi bir kimyasal olarak tanımlanmaktadır.
Kimyasal maddeler, Dünyadaki her şeyin yapıtaşıdır. İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler olmak üzere tüm canlılar kimyasal maddelerden oluşmaktadır. Gıdaların tamamı kimyasal maddelerden oluşmaktadır. Kimyasal maddeler, insan bünyesine doğrudan nüfuz edecek bir ürünün imalatında, ambalajlanmasında veya taşınması durumunda çok büyük önem arz etmektedir.
Gıda sektöründe, Kimyasal maddeler belirli standartların sağlanması şartı ile çok yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Gıdalardaki kimyasallar büyük oranda zararsızdır ve insanlar tarafından arzu edilir.
Kimyasal Maddelerin Gıda Sektöründe kullanım alanlarını bir kaç alanda inceleyebiliriz. Bunlardan başlıca olanlar, gıda üretiminde ve korunmasında, gıda paketleme malzemelerinin imalatı olarak değerlendirebiliriz.
Gıda Sektörü aslında başlı başına bir çok sektörü de içinde barındırmaktadır.
Gıda üretiminde ve korunmasında gıda katkı maddeleri gıdaların raf ömrünü uzatabilir. Renklendirici kimyasallar gıdaları daha çekici bir görünüm sağlar. Tatlandırıcı kimyasallar yemekleri daha lezzetli hale getirir.
Gıda imalatında en çok kullanılan kimyasallar, antioksidanlardır. Bu kimyasal maddeler aynı zamanda, renklendirme, jelleştirici maddeler ve koyulaştırıcı maddeler, emülgatörler, koruyucu maddeler ve tatlandırıcı maddelerdir.
Avrupa Birliğinde tüm gıda katkı maddeleri E numarası olarak tanımlanır. Gıda katkı maddelerinin isimleri, her zaman dahil edildikleri gıdanın içerik listesine eklenmesi gerekmektedir.
Gıda Katkı maddelerinin insan ve hayvan sağlığına zarar verebilecek etkilerinden dolayı, standartlar ile kullanımları sınırlandırılmıştır. Bu standartların uygulanması canlı varlıkların geleceği için son derece önemlidir.
Dünya genelinde gıda katkı maddeleri kullanımı, artan nüfus ile birlikte ve yeni teknolojilerin, yeni ürünlerin gelişimine bağlı olarak artmaktadır. Bununla birlikte gıda katkı maddelerinin Dünya genelindeki piyasa değeri de 40 Milyar $’ a kadar ulaşmıştır.
Gıda Katkı Maddeleri ürünlerdeki kullanımına bağlı olarak 2 şekilde sınıflandırılmaktadır.
- Doğrudan Gıda Katkı Maddeleri
- Dolaylı Gıda Katkı Maddeleri
Dünya genelinde Ülkelerin farklı farklı kabul etmiş olduğu 2300 tane gıda katkı maddesi bulunmaktadır. Bu 2300 gıda katkı maddesinin her birinin gıda içerisinden bir işlevselliği bulunmaktadır.
Gıda Katkı Maddesi Olarak Kullanılan Bazı Gruplar;
- Anticaking Agent
Bu maddeler, yiyeceklerde topaklar oluşmasını önlemek amacıyla kullanılır. Bu maddeler nem çekicilik özelliği ve su iticilik özelliği ile çalışır.
- Köpük Sökücü Kimyasallar
Köpük sökücü ajanlar esas olarak, köpük oluşmasını önlemek ve gıdalarda meydan gelen yüzey gerilimini azaltmak için kullanılır. Köpük giderici maddeler diğer karbonatlı içeceklerde de kullanılmaktadır. Bunlar şişkinliği azaltmak için uyuşturucu ilaçlarda da kullanılır.
- Gıda Emülgatörleri
Gıda emülgatörleri genel olarak gıda emülgentleri olarak adlandırılmaktadır. Emülgatörler, gıdaları daha cazip hale getirirler. Gıda Emülgatörleri, gıdaların yapısının, dokusunun, tadınım ve kalitesinin başlıca etken maddeleridir.
- Sıkılaştırıcı Ajanlar
Sıkılaştırıcı ajanlar da gıda katkı maddeleridir. Sıkılaştırıcı ajanlar, sebzelere, meyvelere, konserve gıdalara, turşuların için katı veya gevrek olmasını sağlamak için eklenir.
- Lezzet Arttırıcılar
Lezzet arttırıcılar, tatlı yiyecekler için, yiyeceklerin mevcut lezzetini artırmak için çoğunlukla kullanılır. Lezzet artırıcılar gıdaların kendi lezzetini değiştirmeden spesifik lezzetler katarlar.
- Un Bakım Ürünleri
Ekmeklerin dokusunu, dayanıklılığını, yumuşaklığını, yapısını ve rengini yoğunlaştırır. Askorbik Asit en çok kullanılan un katkı maddesidir. Un katkı maddeleri fermantasyon işlemi sırasında homojen bir görünüm sağlar.
- Gıdalardaki Asitlik Düzenleyiciler
Sitrik Asit, Maleik Asit ve Tartarik Asit bilinen en yaygın gıda asit düzenleyicileridir. Bu kimyasallar aynı zamanda renk verir ve lezzet katarlar. Bazı zamanlarda gıda asitleri, koruyucu veya antioksidan gibi davranabilmektedir.
- Jelleştirici Ajanlar
Jelleştirici ajanlar, yiyeceklere şekil verecek yapıyı verirler. Jelleştirici ajanlar bazen katılaştırıcı ajan olarak kabul edilir.
- Gıda Camı Ajanları
Gıda camı ajanları parlatma maddeleri olarak adlandırılır. Bu maddeler gıdalarda yüzey koruması da sağlamaktadır.
- Nemlendiriciler
Nemlendiriciler, gıdalarda ne varlığını muhafaza eden gıda katkı maddeleridir. Nemlendiriciler, tütün ürünlerinde, plastikler için kaplamalarda, cilt bakım ürünleri, vücut losyonları ve saç kremlerinde kullanılır. Nemlendirici olarak bilinen en yaygın gıda katkı maddeleri, gliserin, sorbitol ve propilen glikoldür.
- Koruyucular
Koruyucular, gıdada meydan gelebilecek kimyasal değişiklikleri, gıdalarım mikrobiyal büyümesini, önler ve gıdanın lezzetini ve besin değerini daha uzun süre korumasını sağlar. Bilinen en yaygın gıda koruyucuları, sodyum benzoat, potasyum benzoat, potasyum sorbat, kalsiyum sorbat ve glikolik asitler gibi kimyasallar en yaygın gıda koruyucularıdır.
- İtici Gazlar
İtici maddeler genellikle çırpılmış kremlerde, karbonatlı içeceklerde kullanılır. İçeceklerde de kullanılmaktadır. Çalışma prensibi, fazla basınç oluşturmasına dayanır.
- Tecrit edici maddeler
Gıdalardaki değerli metal iyonları ile kenetlenme yaparak kompleksleri oluştururlar ve gıdanın kalitesini ve stabilitesini geliştirirler. Vücuttaki kolesterol seviyesini düşürürler. En çok bilinenleri arasında, sodyum glukonat, sodyum trifosfat ve kalsiyum polifosfattır.
- Asitlik Düzenleyiciler
Asitlik düzenleyici maddeler aynı zamanda pH kontrol maddeleri olarak da adlandırılmaktadır. Asitlik düzenleyici maddeler, gıda ürünlerinin asitliğini ve alkalitesini değiştirir. Gıdalardaki asitliği kontrol ederek bakterilerin gelişmesini önleyebilir. Laktik asit, adipik asit, sitrik asit, fumarik asit, malik asit gibi asitlik düzenleyiciler en bilinen asitlik düzenleyicilerdir.
- Antioksidanlar
Antioksidanlar, serbest radikallere karşı vücut hücrelerini korurlar, antioksidanlar aynı zamanda damar tıkanıklığını önler.
Gıda katkı maddelerinin sıralanması aşağıdaki şekilde devam etmektedir. Bu maddelerin her biri kendine has özelliklere sahiptir.
- Dolum Maddeleri
- Gıda Enzimleri
- Gıda Renklendiricileri
- Renk Tutucu Ajanlar
- Yiyecek İyileştirici Ajanlar
- Renk Fiksatifleri
- İçecek Katkı Maddeleri
- Diğer Gıda Katkı Maddeleri
- Veteriner Gıda Katkı Maddeleri
- Köpük Ajanı
- Diyet ve Beslenme Takviyeleri
Gıda katkı maddeleri bu şekilde detaylandırılmaktadır. Bu maddeler daha da artırılabilir.
Hazırlayan: O Kimya